به گزارش سراج24؛ به نقل از روابط عمومی سازمان فضای مجازی سراج، نشست تخصصی «از هشتگ تا کنش؛ بازتعریف گفتمان کنش بانوان در فضای مجازی» به همت مجمع مقام برگزار شد. در این نشست، صاحب‌نظران و فعالان حوزه رسانه و زنان به بررسی ابعاد مختلف کنشگری بانوان در فضای مجازی، چالش‌های پیش‌رو و راهکارهای ارتقای نقش آنان پرداختند.
سیاست‌گذاری رسانه‌ای و فقدان گفتمان مرکزی
دکتر فاطمه محمدی، سیاست‌پژوه حوزه‌های اجتماعی زنان و خانواده، با اشاره به فقدان سیاست‌گذاری مدون در حوزه زنان، اظهار داشت: «ما هیچ دال مرکزی در مورد مسئله کنشگری خانم‌ها در فضای رسانه نداریم و تعریف نکردیم. ما هیچ گفتمان مشخصی برای راهبری مسیر رسانه در حوزه زن و خانواده نداریم.»
وی با انتقاد از نگاه ابزاری به زنان در رسانه، تأکید کرد که این فضا می‌تواند به جای تضعیف خانواده، الهام‌بخش و تقویت‌کننده آن باشد.
به گفته محمدی، بازنمایی نادرست از چهره زن در رسانه‌های داخلی و خارجی، منجر به ایجاد «فقر مفهومی» در زنان خانه‌دار و القای حس ناتوانی در آنان شده است. وی خاطرنشان کرد: «ما اینقدر غلط زن رو نمایش دادیم در رسانه که الان زن خانه‌دار ما کاملاً احساس کمبود می‌کند.»
قصه‌سازی به مثابه کنشگری مؤثر
خانم مهدیه سادات محور، تهیه‌کننده و کارگردان، با تأکید بر قدرت قصه‌پردازی در رسانه، بیان کرد: «اگر در رسانه کنشگری همزمان و معطوف بشود با قصه‌سازی و قصه‌پردازی، منتظر سیاست‌گذاری نمی‌شود و در واقع معنایی خلق می‌کند که سیاست‌گذاری مجبور به تبعیت از این معنا می‌شود.»
وی با اشاره به تجربه تولید فیلم در زمینه مقاومت، خاطرنشان کرد که کنشگری همراه با قصه‌پردازی، بهترین نوع کنشگری در فضای مجازی است. به عقیده محور، رسانه‌های تصویری می‌توانند با خلق معانی جدید، مسیر سیاست‌گذاری را نیز تحت تأثیر قرار دهند.
از کنشگری تا ضرورت انسجام
خانم زهرا عبداللهی، مجری و کارشناس رسانه، با اشاره به تجربیات شخصی خود در عرصه کنشگری، به نگاه ابزاری به بانوان در فضای رسانه انتقاد کرد، اما افزود: «در کنار تمام هشتگ‌سازی که اتفاق می‌افتاد، حضور ما به عنوان کسی که اَکت، کنشگری و تأثیرگذاری دارد، قابل توجه است.»
عبداللهی با اشاره به موانع تشکیل نهادهای مستقل زنان گفت: «ترسیدند که نکند کنشگری و موجی از سوی خانم‌ها ایجاد بشود و به همین دلیل مانع تاسیس NGO شدند.» وی خواستار خودباوری، انسجام و کنشگری مؤثر بانوان شد.
سه‌گانه نقش‌آفرینی زن در عرصه رسانه
خانم مینا یاری، پژوهشگر حوزه رسانه و زنان، با تقسیم‌بندی نقش زنان در فضای مجازی به سه حوزه «تولیدکننده محتوا»، «مخاطب» و «سوژه رسانه»، به تشریح چالش‌های هر یک پرداخت.
وی با اشاره به مفهوم «اقتصاد توجه»، گفت: «خانم‌ها به صورت ذاتی دارای مقادیر زیادی از این سرمایه توجه هستند. همان زنانگی، همان الگوریتم‌های جنسیتی.» یاری با انتقاد از استفاده ابزاری از این سرمایه، افزود که این ظرفیت می‌تواند به سرمایه اجتماعی تبدیل شود.
وی همچنین به «سطحی‌شدگی» فضای مجازی و تأثیر آن بر بازنمایی زنان اشاره کرد و گفت: «متأسفانه در حال حاضر تریبون‌ها را در دست افراد لَمپن افتاده. آدم‌های نخبه ما، آدم‌های اهل تفکر ما، تریبون ندارند.» یاری بر لزوم گذر از هشتگ‌سازی‌های سطحی به کنشگری اجتماعی عمیق و مبتنی بر اندیشه تأکید کرد.
جمع‌بندی
فضای مجازی علیرغم تمام چالش‌ها، عرصه‌ای بالقوه برای کنشگری مؤثر بانوان است. مباحث مطرح شده در این نشست نشان داد کنشگری زنان در فضای مجازی تنها یک موضوع رسانه‌ای نیست؛ بلکه ترکیبی از سیاست‌گذاری، روایت‌گری، تجربه زیسته، اقتصاد توجه و بازنمایی اجتماعی است.
نبود سیاست‌گذاری دقیق، نگاه ابزاری، سطحی‌سازی الگوریتمی، فقدان هم‌افزایی جمعی و بازنمایی ناقص در رسانه، موجب شده ظرفیت واقعی بانوان در حکمرانی دیجیتال بالفعل نشود. گذار از «هشتگ» به «کنش» تنها زمانی ممکن است که زنان هم روایتگر باشند، هم تولیدکننده معنا و هم کنشگر مؤثر.
این نشست تأکیدی دوباره بود بر ضرورت بازتعریف نقش زن ایرانی در رسانه، نه در مقام سوژه، بلکه به عنوان طراح، روایتگر و کنشگر تحول اجتماعی.
